کره زمینی که ما در آن زندگی می کنیم، قسمتی از منظومه شمسی است. آدمی برای زندگی خود، “سیستمهای سیاسی و اجتماعی” خاصی بوجود آورده است.
آدمی برای زندگی خود، “سیستمهای سیاسی و اجتماعی” خاصی بوجود آورده است.
هر روز با “سیستمهای گوناگون حمل و نقل” روبرو هستیم. گاه از سیستمهای داخلی بدن خود،
مانند سیستم گوارش رنج می بریم. مهمترین دستگاه بدن ما، یعنی دستگاه مغز و سیستم مرکزی اعصاب، سیستم حیاتی و اسرار آمیزی است.
در نظر اول همه این سیستمهایی که برشمردیم، بسیار متفاوت با یکدیگر جلوه می کنند.
پس چرا ما همه آنها را با نام “سیستم” می خوانیم؟ سببش این است که همه آنها از یک لحاظ
با یکدیگر شباهت دارند. البته همه آنها دستگاههایی هستند که از قسمت های گوناگون تشکیل شده اند
اما همه این قسمتها به یکدیگر وابسته اند و با هم روابط متقابل دارند.
سیستمهای سیاسی و اجتماعی
با این همه، کلمه “سیستم” خالی از ابهام نیست. زیرا با آنکه ما معنی آنرا می دانیم
(یا خیال می کنیم که می دانیم)، بسیار دشوار است که بتوانیم تعریف روشن و دقیقی از آن به دست دهیم.
به همین دلیل، پیش از آنکه کلمه “سیستم” را تعریف کنیم، بهتر است که اندکی بیشتر درباره موارد استعمال آن سخن بگوییم.
به هر جا که نظر افکنیم، در دورادور خود سیستمهای گوناگونی را می بینیم: سیستمهای بسیار
بزرگی چون “منظومه شمسی” – که تازه خود چون ذره کوچک و بی مقداری از “سیستم کهکشان” است،
و خود کهکشان نیز یکی از سیستمهای کهکشانهای بی شمار کیهانی است که دیدن آنها امکان پذیر می باشد-
و سیستم های بسیار کوچکی مانند “سیستم های سلولی” در قلمرو بیولوژی و “سیستم های اتمی” در قلمرو فیزیک.
از اینها گذشته، سیستم های دیگری نیز وجود دارند مانند : “سیستم های مکانیکی” مثل موتورها
و مولدهای برق، “سیستمهای بیولوژیکی” مانند انسان و حیوانات و نباتات، و “سیستم های اجتماعی”
مانند کارخانه ها و احزاب سیاسی و خانواده هنگامی که یک سیستم مکانیکی با یک سیستم
بیولوژیکی با هم جمع آیند – مانند هنگامی که انسانی اتومبیل یا هواپیمایی را براند –
با نوع دیگری از سیستمها روبرو می شویم که نام شان “سیستم های انسان به علاوه ماشین” است.
همچنین مشاهده می کنیم که “سیستم های طبیعی” ای نیز وجود دارند که بدون دخالت انسان کار می کنند،
مانند “جنگل ها” و “رودخانه ها” که هر یک از آنها “سیستم طبیعی” مستقل و خاصی است.
تعاریف زیادی برای سیستم ارائه شده است که یکی از دلایل این تنوع، دیدگاه و نوع
سیستم های مورد مطالعه توسط ارائه کننده تعریف است.
در اینجا، چند مورد از آنها ارائه می گردد:
۱ .سیستم، مجموعه ای از اجزاء است که در یک رابطه منظم با یکدیگر فعالیت می کنند.
۲ .سیستم، مجموعه ای از اجزاء مرتبط است که در راستای دستیابی به مأموریت خاصی، نوع و نحوه ارتباط بین آنها بوجود آمده باشد.
۳ .سیستم، مجموعه ای است از متغیرها که به وسیله یک ناظر (Observer )انتخاب شده اند.
این متغیرها ممکن است اجزا یک ماشین پیچیده، یک ارگانیسم یا یک موسسه اجتماعی باشند.
طبق تعریف فوق که توسط اشبی در سال ۱۹۶۰ ارائه شده، سه موضوع متفاوت وجود دارد :
• یک واقعیت (شئ مشاهده شده )
• یک برداشت (درک) از واقعیت
• یک بیان (نمایش)
از برداشت صورت گرفته اشبی، اولی را Machine ،دومی را System و سومی را Model می نامید.
۴ .سیستم، بخشی از جهان واقعی است که ما انتخاب و آن را در ذهن خود به منظور در نظر گرفتن و بحث
و بررسی تغییرات مختلفی که تحت شرایط متفاوت ممکن است در آن رخ دهد، از بقیه جهان جدا می کنیم. ( این تعریف از Gibbs. W.J است)
۵ .تعریف راسل ایکاف از سیستم :
سیستم مجموعه ای از دو یا چند عنصر(element ) است که سه شرط زیر را داشته باشد :
• هر عنصر سیستم بر رفتار و یا ویژگی های کل (whole )سیستم، مؤثر است.
به عنوان مثال رفتار اجزایی از بدن انسان مثل قلب و مغز و شش می توانند عملکرد
و ویژگی های بدن انسان را به عنوان یک کل تحت تاثیر قرار دهند.
• بین عناصر سیستم از نظر رفتاری و نوع تاثیر بر کل سیستم، وابستگی متقابل وجود دارد.
یعنی نحوه رفتار هر عنصر و نیز نحوه تاثیر هر عنصر بر کل سیستم، بستگی
به چگونگی رفتار حداقل یک عنصر دیگر از سیستم دارد. به عنوان مثال در بدن انسان، نحوه رفتار چشم بستگی به نحوه رفتار مغز دارد.
• هر زیر مجموعه ای از عناصر تشکیل شود، بر رفتار کل سیستم مؤثر است و
این تاثیر بستگی به حداقل یک زیر مجموعه دیگر از سیستم دارد. به عبارت دیگر اجزای
یک سیستم چنان به هم مرتبط اند که هیچ زیر گروه مستقلی از آنها نمی توان تشکیل داد.
این مقاله توضیح نسبتا جامعی را در مورد سیستم ارائه داده است که بیشتر حالت نظری دارد .
بازدیدها: 1